Erkek genital organları ve fıtıklarla ilgili yaygın endişeler arasında cinsel yönelim ve cinsel yanıt, penil akıntı veya lezyonlar, skrotal ağrı, şişlik veya lezyonlar ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) bulunur.
Sağlık Geçmişi
Cinsiyet kimliği ve cinsel işlev hakkında konuşmak, hastaların yaşamlarının hayati ve çok yönlü bir bölümüne dokunur. Nötr ve yargılayıcı olmayan bir yaklaşım, hastanın sağlığını ve refahını sağlamak için kritiktir. Hastayı rahatlatmak için aşağıdaki ipuçları benimsenmelidir:
- Cinsel öykü almanın neden önemli olduğu açıklanır.
- Bu bilginin son derece kişisel olduğunun farkında olunduğu belirtilir ve hastadan açık ve net olmaya teşvik edilir.
- Bu bilgilerin tüm hastalardan alındığı belirtilir.
- Konuşmanın gizli olduğu ve sadece aranızda kalacağı vurgulanır.
Örneğin: “Size en iyi sağlık hizmetini sunabilmem için, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar açısından risk altında olup olmadığınızı belirlemek amacıyla kapsamlı bir cinsel öykü almam gerekiyor. Bunun hassas bir konu olduğunu biliyorum. Ancak söyledikleriniz gizlidir ve aramızda kalacaktır.”
Son yapılan anketler, erkeklerin %7-8’inin ve kadınların %4-7’sinin eşcinsel, lezbiyen veya biseksüel olduğunu bildirmektedir. Bu hastalar, bakım sağlayıcılar tarafından kabul edilme konusunda genellikle önemli bir kaygı yaşar. Eşcinsel, lezbiyen ve trans bireylerin sağlığı hakkında bilgi ve klinik becerilerin genişletilmesi, başarılı hasta bakımı sağlamada önemlidir.
Anatomiyi Gözden Geçirme—Erkek Genital Organları ve Fıtıklar
Başlamadan önce, önemli anatomik yapılar gözden geçirilmelidir:
- Penis şaftı, üç sütunlu vasküler erektil dokudan oluşur: Üretranın geçtiği korpus spongiosum ve iki korpora kavernozum. Korpus spongiosum, penisin başını oluşturarak korona ile son bulur. Üretra, başın ucunda bulunan dikey, yarık benzeri üretral açıklığa açılır.
- Testisler, interstisyel doku ve seminifer tübüller içerir. Skrotum, her biri bir testis içeren iki bölmeye ayrılmış, gevşek, kırışık bir kesedir. Testislerin etrafını, arka hariç, tunika vaginalisin seröz zarı sarar.
- Her testisin posterolateral yüzeyinde, epididimis adı verilen yumuşak bir yapı bulunur. Bu yapı, testisten vas deferense sperm depolanması, olgunlaşması ve taşınması için bir rezervuar sağlar. Ejakülasyon sırasında, kord benzeri vas deferens, spermi epididimis kuyruğundan üretraya taşır.
Skrotumda, her vas deferens, kan damarları, sinirler ve kas lifleri ile yakından ilişkilidir. Bu yapılar, spermatik kordun bir parçasını oluşturur. Fıtıklar oldukça yaygın olduğundan, kasık anatomisi iyi anlaşılmalıdır:
- Temel anatomik işaretler, anterior superior iliak omurga, pubik tüberkül ve aralarındaki inguinal ligamandır.
- Inguinal kanal, inguinal ligamanın üstünde ve paralelinde yer alır ve vas deferens’in abdominal kaslardan geçerken oluşturduğu bir tüneldir.
- Bu tünelin dış açıklığı, dış inguinal halka, pubik tüberkülün hemen üstünde ve lateralinde palpe edilebilir. Femoral kanal, inguinal ligamentin altında ve femoral arter ve venin medialinde, inguinal ligamana dik bir açıda yer alır.
- Pubik tüberküle yakın, dış inguinal halkanın hemen arkasından ileriye doğru çıkan bir fıtık, doğrudan inguinal fıtık olarak adlandırılır.
- Inguinal ligamentin üstünde, iç inguinal halkanın orta noktasına yakın bir fıtık, dolaylı inguinal fıtıktır ve skrotuma girebilir.
- Femoral arter ve venin yanında, femoral kanalda palpe edilebilen bir fıtık, femoral fıtıktır.
Erkek Genital Organlarının Muayenesi
El hijyeni yapıldıktan ve hastanın sağlık geçmişi dikkate alındıktan sonra, erkek genital organları ve fıtık muayenesine başlanabilir. Erkek veya kadın genital organlarının veya kadın memelerinin hassas muayeneleri sırasında, tesisin gizlilik ve sorumlulukla ilgili gereksinimlerine uyulması önemlidir. Bu nedenle, muayeneler sırasında bir hemşire veya diğer sağlık sağlayıcısı gibi refakatçilerden yardım alınmalıdır.
Muayene sırasında, hasta ayakta durur veya sırtüstü yatar pozisyonda olabilir. Ayakta durma pozisyonu, fıtık veya varikoselin daha iyi tespit edilmesini sağlar. Muayene boyunca eldiven giyilir. Oturur pozisyondan başlayarak, ayakta duran hastanın genital organları ortaya çıkarılır. Ergen hastalarda, kasık kıllarının dağılımı, penis ve testislerin boyut ve şekli, skrotal cildin rengi ve dokusu not edilerek cinsel olgunluk değerlendirilir. Daha sonra testis boyutunu belirlemek için palpasyon yapılır.
Penis tabanındaki deri ve kasık kılları inflamasyon, ekskoriasyon veya bit açısından kontrol edilir. Fimozis varsa, prepisyum geri çekilir. Smegma, beyazımsı, peynir kıvamında bir madde normal olarak prepisyum altında birikebilir. Ayrıca şankr ve karsinomlar not edilir. Glans, lezyon veya yara izleri açısından incelenir ve üretral açıklığın yeri gözlemlenir. Üretral meatus, normalde glans ucunda bulunur. Başparmak ve işaret parmağı arasında glans hafifçe sıkıştırılarak üretral açıklık açılır ve akıntı olup olmadığı kontrol edilir. Akıntı varsa rengi not edilir ve kültür yapılması için numune alınır.
Hasta akıntı bildirmiş ancak gözlemlenemiyorsa, hastadan penisin şaftını sıkarak akıntıyı çıkarması istenebilir. Cam slayt ve kültür malzemeleri hazır bulundurulmalıdır. Daha sonra penis şaftı palpe edilerek sertleşme veya hassasiyet olup olmadığı kontrol edilir. Genç asemptomatik erkeklerde penis şaftının palpasyonu atlanabilir.
Skrotumun muayenesi sırasında, skrotum kaldırılarak arka yüzeyi gözlemlenir. Skrotum cildi, döküntü veya nodüller açısından incelenir. Epidermoid kistler adı verilen beyaz veya sarı kubbe şeklindeki nodüller bulunabilir; bunlar yaygındır ve iyi huyludur. Skrotumun konturları incelenerek şişlik, yumru veya damarlar not edilir. Başparmak ve ilk iki parmakla, her bir testis nazikçe palpe edilerek boyutu, kıvamı ve nodül veya kitle olup olmadığı değerlendirilir. Testisler normalde düzgün, oval, boyut ve kıvam açısından simetrik ve basınca duyarlıdır.
Her testisin üst arka yüzeyinde epididimis palpe edilir. Epididimis, nodüler ve kord benzeri hissedilir ve anormal bir yumru ile karıştırılmamalıdır. Başparmak ve parmaklarla, epididimisten dış inguinal halkaya kadar her bir spermatik kordon, vas deferens de dahil olmak üzere palpe edilir ve nodül veya şişlik olup olmadığı kontrol edilir. Testislerdeki anormal şişlik transilluminasyon ile değerlendirilebilir. Oda karartılarak güçlü bir ışık skrotumun arkasından kitle üzerine tutulur. Işığın kırmızı bir parıltı olarak geçişine bakılır.
Fıtıkların Değerlendirilmesi
Fıtık belirtileri değerlendirilirken hasta ayakta durur ve dış inguinal halka ve femoral kanal bölgeleri şişlik açısından incelenir. Hasta ıkınırken gözlemlenmeye devam edilir. Daha sonra inguinal fıtık için palpasyon yapılır. Sağ işaret parmağının ucu skrotum kesesinin alt kenarına yakın yerleştirilir. Parmak yukarı doğru inguinal kanala doğru hareket ettirilir ve skrotum invajine edilir. Spermatik kordon, dış inguinal halkanın hemen üstüne ve pubik tüberkülün lateraline doğru takip edilir. Hasta ıkınırken, parmağa temas eden şişlik veya kitleler kontrol edilir.
Femoral fıtık için, parmaklar uyluğun ön kısmına, femoral kanal bölgesine yerleştirilir. Hastadan tekrar ıkınması veya öksürmesi istenir ve şişlik veya hassasiyet not edilir. Sol tarafta da muayene tekrarlanır ve dış ve iç inguinal halkalar sol işaret parmağıyla palpe edilir. Büyük bir skrotal kitle bulunursa ve bunun bir fıtık olabileceğinden şüpheleniliyorsa, hastadan uzanması istenir. Kitle kendiliğinden karına dönebilir. Eğer öyleyse, bu bir fıtıktır. Değilse, skrotumdaki kitlenin üzerine parmakların yerleştirilip yerleştirilemeyeceği değerlendirilir. Kitle üzerinden bağırsak sesleri dinlenir; bağırsak sesleri bir fıtık üzerinde duyulabilir, ancak bir hidrosel üzerinde duyulmaz.
Eğer fıtık bulguları varsa, kitle karın boşluğuna nazikçe geri itilmeye çalışılır, ancak kitle hassas ise veya hasta bulantı ve kusma bildiriyorsa bu denenmemelidir. Bu muayene sırasında hastaya testis kanseri riskini azaltmak için kendi kendine testis muayenesi yapma tekniği öğretilebilir. Bu, en iyi ılık bir banyo veya duştan sonra yapılır.
Anatomiyi Gözden Geçirme—Rektum
Rektum muayenesine başlamadan önce ilgili yapılar gözden geçirilmelidir:
- Anal kanal, kolonu sonlandıran segmenttir. Üstünde rektum genişler ve arkaya doğru eğilir. Anal kanal, rektumdan farklı olarak ağrıya duyarlıdır.
- Erkeklerde, prostat bezi mesanenin tabanında yer alır ve üretrayı çevreler. Prostatın arka yüzeyi rektal duvar boyunca hissedilebilir.
- Prostatın iki lateral lobu, sığ bir median sulkus ile ayrılır; anterior lob palpe edilemez. Üstte seminal veziküller genellikle palpe edilemez.
Sağlık Geçmişi—Rektum, Prostat ve Mesane
Rektum, prostat ve mesane ile ilgili yaygın veya endişe verici semptomlar arasında bağırsak alışkanlıklarında değişiklik, dışkıda kan, defekasyon sırasında ağrı, rektal kanama veya hassasiyet, anal siğiller veya çatlaklar, zayıf idrar akışı ve idrar yaparken yanma yer alır. Tıbbi öykü alınırken, hastaya prostat kanseri, kolonik polipler veya kolorektal kanser öyküsü olup olmadığı sorulmalıdır. 50 yaşından sonra, özellikle Afrikalı Amerikalılar için prostat kanseri riski keskin bir şekilde artar. Bu nedenle, hastalara en son tarama kılavuzları hakkında bilgi vermek ve bu bilgileri danışmanlıkta kullanmak önemlidir.
Anüs, Rektum ve Prostat Muayenesi
Muayene için hasta sol yanına döner ve dizlerini bükerek durur. Bu pozisyon, rektumun iyi görünmesini sağlar. Ellerinizi eldivenleyin ve sakrokoksigeal ve perianal bölgelerde yumru, ülser, iltihap, döküntü veya ekskoriasyon olup olmadığını kontrol edin. Anüs incelenirken hastadan ıkınması istenir ve hemoroid, fissür veya diğer lezyonlar kontrol edilir.
İşaret parmağınızın ucu ile anüs üzerine hafifçe bastırılır ve anal kanal içine nazikçe sokulur. Sfinkter tonusu, hassasiyet, sertleşme, düzensizlik veya nodüller kontrol edilir. Anormal durumlar varsa, not edilir. Parmak rektal yüzeyden çekilerek hasta tekrar ıkınırken olası bir lezyon kontrol edilir. Prostatın posterior yüzeyi palpe edilirken boyutu, şekli ve kıvamı not edilir. Sert alanlar, nodüller veya hassasiyet kontrol edilir.
Bulguların Kaydedilmesi
Açık, düzenli ve profesyonel bir dille hazırlanan klinik kayıtlar, hasta bakımında önemli bir yardımcıdır. Örneğin, “Genital organlar: Sünnetli erkek. Penil akıntı veya lezyon yok. Skrotal şişlik veya renk değişikliği yok. Testisler bilateral olarak inmiş, düzgün ve kitle yok…” şeklinde notlar alınabilir.
Kaynakça
Hogan-Quigley, B., & Palm, M. L. (2021). Bates’ nursing guide to physical examination and history taking. Lippincott Williams & Wilkins.
Barker, K. D., & Johnson, M. M. (2021). The Physiatric History and Physical Examination. In Braddom’s Physical Medicine and Rehabilitation (pp. 1-41). Elsevier.
Byrne, J. (2021). Consultation and clinical assessment of the heart and cardiovascular system. British Journal of Nursing, 30(18), 1066-1072.
