ABD’de kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları, tıbbi ofis ziyaretlerinin başlıca nedenlerinden biridir. Kas-iskelet sistemi ile ilgili yaygın veya endişe verici semptomlar arasında boyun ağrısı, bel ağrısı, tek eklemli (monoartiküler) veya çok eklemli (poliartriküler) eklem ağrısı, inflamatuar veya enfeksiyöz eklem ağrısı, ateş, titreme, döküntü, anoreksi, kilo kaybı ve zayıflık gibi sistemik özelliklere sahip eklem ağrısı ve diğer organ sistemleri ile ilişkili eklem ağrısı yer alır.
Eklem Ağrısını Değerlendirme İpuçları
Eklem ağrısını değerlendirirken aşağıdaki ipuçları dikkate alınmalıdır:
- Her zaman hastadan “ağrıyı işaret etmesini” isteyin çünkü her hasta ağrıyı iyi açıklayamaz.
- Ağrının ne zaman başladığını ve özellikle yaralanma mekanizmasını veya ağrının tam olarak nasıl başladığını, örneğin travma veya belirli bir egzersiz veya hareketle ilgili ayrıntıları netleştirin.
- Ağrının temel özelliklerini belirleyin—lokalize mi yoksa yaygın mı, akut mu yoksa kronik mi, inflamatuar mı yoksa inflamatuar değil mi?
Hastanın sağlık geçmişi dikkate alındığında ve muayeneden önce hastanın endişeleri ortaya konduğunda, odaklanmış, verimli ve yapıcı bir muayene için hazırlık yapılmış olur.
Eklem Muayenesi
Her eklem muayenesi sırasında eklem simetrisi, hizalanması, kemik deformiteleri ve şişlik kontrol edilmelidir. Eklemin etrafındaki dokular incelenerek cilt değişiklikleri, cilt altı nodüller ve kas atrofisi not edilir. Hareket açıklığı test edilerek, hareket kısıtlılıkları gösteren manevralar uygulanır. Şişlik, sıcaklık, hassasiyet veya kızarıklık olup olmadığına dikkat edilir.
Mandibula Muayenesi: Mandibula muayenesi, baş ve boyun muayenesine başlamadan önce yapılır. Temporomandibular eklemin muayenesi sırasında her bir kulağın önüne parmak uçları yerleştirilir ve hastadan ağzını açıp kapaması istenir. Parmak uçları ağız açıldıkça eklem boşluklarına düşmelidir. Hareket açıklığının düzgün olup olmadığı kontrol edilir, şişlik olup olmadığı ve hassasiyet veya krepitasyon not edilir. Çiğneme kasları (temporal kaslar, pterygoid kaslar ve masseterler) palpe edilir ve mandibulanın öne çıkartılması ve geri çekilmesi (protrüzyon ve retraksiyon) hareketleri yaptırılır.
Omuz Muayenesi: Omuz muayenesine omuz ve omuz kuşağının ön ve arka kısımlarının incelenmesiyle başlanır. Skapula ve ilgili kaslar incelenir. Şişlik, deformite, kas atrofisi veya ince kas tremorları not edilir. Sternoklavikular eklemde hassasiyet olup olmadığı palpasyonla kontrol edilir, klavikula boyunca laterale doğru takip edilir. Skapulanın kemikli omurgası omuz tepesine kadar izlenir, ardından akromiyoklavikular eklem, korakoid çıkıntı, büyük tüberkül ve biseps tendonu palpe edilir. Omuz hareket açıklığını değerlendirmek için hastadan omuz kuşağının altı hareketini gerçekleştirmesi istenir: fleksiyon, ekstansiyon, abduksiyon, adduksiyon, iç rotasyon ve dış rotasyon. Şüpheli bir durum varsa, hastadan bu hareketleri tekrarlarken omuzlarında krepitasyon olup olmadığı kontrol edilir.
Dirsek Muayenesi: Dirsek muayenesine hastanın önkolunu destekleyerek dirseği yaklaşık 70 derece fleksiyona getirerek başlanır. Dirsek muayenesi sırasında ulna, olekranon süreci, olekranon bursa ve humerusun medial epikondili incelenir. Herhangi bir nodül veya şişlik olup olmadığı, olekranon bursit veya artrit belirtileri kontrol edilir. Hassasiyet veya sıvı birikimi not edilir.
El ve Bilek Muayenesi: Bilek ve ellerin muayenesinde eklem hareket açıklığı değerlendirilir. Bilek ve el muayenesi sırasında distal radius ve ulna palpasyonla incelenir. Radial stiloid kemik ve anatomik “snuffbox” denilen çöküntü palpasyonla incelenir. Parmak eklemleri, metakarpofalangeal, proksimal interfalangeal ve distal interfalangeal eklemler palpe edilerek şişlik, hassasiyet ve nodüller not edilir.
Omurga Muayenesi: Omurga muayenesine hastanın duruşu, baş, boyun ve gövdenin pozisyonu incelenerek başlanır. Hastanın başı, boynu ve sırtının dik pozisyonda olup olmadığı kontrol edilir. Omurga üzerinde palpasyon yapılır ve spinöz çıkıntılar, paravertebral kaslar, iliak kristalar ve posterior superior iliak çıkıntılar (genellikle cilt çukurlarıyla işaretlenmiştir) değerlendirilir. Servikal omurga palpasyonunda hassasiyet kontrol edilir. Servikal omurga hareket açıklığı test edilirken fleksiyon, ekstansiyon, rotasyon ve lateral fleksiyon yaptırılır. Lomber omurga hareket açıklığı test edilirken fleksiyon, ekstansiyon, rotasyon ve lateral fleksiyon kontrol edilir.
Kalça Muayenesi: Kalçanın muayenesi sırasında kalça eklemi hareket açıklığı değerlendirilir. Hastadan kalçayı fleksiyona getirmesi istenir, normalde bacağın ön kısmı neredeyse göğüs duvarına dokunabilir. Abduksiyon ve adduksiyon hareketleri de kontrol edilir. Kalça iç ve dış rotasyonu değerlendirilir.
Diz Muayenesi: Diz muayenesine hastanın dizlerini fleksiyona getirerek başlanır. Diz ekleminin hizalanması, herhangi bir deformite olup olmadığı not edilir. Medial ve lateral menisküs, femur kondilleri ve tibial plato palpasyonla incelenir. Diz ekleminin iç ve dış rotasyonu kontrol edilir.
Ayak Bileği ve Ayak Muayenesi: Ayak bileği ve ayak muayenesinde deformiteler, nodüller, şişlik, nasırlar veya kalluslar not edilir. Ayak bileği ön yüzeyinde şişlik veya hassasiyet olup olmadığı kontrol edilir. Topuk, plantar fasya, medial ve lateral malleoller palpasyonla incelenir. Ayak bileği hareket açıklığı plantar fleksiyon, dorsifleksiyon, inversiyon ve eversiyon ile değerlendirilir.
Bulguların Kaydedilmesi
Net, düzenli ve profesyonel bir dille hazırlanan klinik kayıtlar, hasta bakımında önemli bir yardımcıdır. Örneğin, “Tüm eklemlerde tam hareket açıklığı mevcut. Eller normal, Heberden nodları yok. Proksimal interfalangeal eklemler normal…” şeklinde notlar alınabilir.
Kaynakça
Hogan-Quigley, B., & Palm, M. L. (2021). Bates’ nursing guide to physical examination and history taking. Lippincott Williams & Wilkins.
Barker, K. D., & Johnson, M. M. (2021). The Physiatric History and Physical Examination. In Braddom’s Physical Medicine and Rehabilitation (pp. 1-41). Elsevier.
Byrne, J. (2021). Consultation and clinical assessment of the heart and cardiovascular system. British Journal of Nursing, 30(18), 1066-1072.
